موقعیت فرودگاههای خراسان رضوی 

✍️ حمیدرضا جمال آبادی

فرودگاه های فعال:

فرودگاه مشهد (بین المللی) 

فرودگاه سبزوار (مرز مجاز هوایی)

فرودگاه های اختصاصی:

فرودگاه سرخس

(متعلق به منطقه ویژه اقتصادی سرخس و در حال حاضر غیر فعال)

فرودگاه های در دست مطالعه:

فرودگاه گناباد

فرودگاه شهید مدرس

(مشترک بین کاشمر و تربت حیدریه)

عصر سبزوار

گفتنی است همانطور که در این نقشه پیداست در حال حاضر فرودگاه های مشهد و سبزوار به عنوان تنها فرودگاه های فعال خراسان رضوی پوشش دهنده تمام بار ترافیک هوایی این استان پهناور و پرجمعیت هستند.  فرودگاه سبزوار که در غرب خراسان رضوی واقع شده است، به عنوان فرودگاه خراسان غربی نیز شناخته می شود. فرودگاه سرخس با نام الماس که در مالکیت منطقه ویژه اقتصادی سرخس است، اگرچه ساخته شده، اما تا کنون فعالیتی نداشته است.

در استان خراسان رضوی تنها دو شهر سبزوار و مشهد دارای فرودگاه هستند. 

از آنجایی که شهرهای مشهد و سبزوار در دو نیمه شرقی و غربی خراسان رضوی واقع شده اند، می توان نیاز مردم شهرستان های 30 گانه این استان را به استفاده از خدمات فرودگاهی در دو نیمه غربی و شرقی بین فرودگاه های سبزوار و مشهد تقسیم کرد.

یکی از نیازهای ضروری توسعه کشور، تمرکز زدایی از کلانشهرها و مراکز کنونی جمعیتی است. در حال حاضر در کشور شهرهای تهران، مشهد، اصفهان، تبریز، کرج، شیراز و اهواز از مهمترین و بزرگترین کلانشهرها محسوب می شوند که با چند میلیون نفر جمعیتی بیشترین امکانات توسعه ای را نیز در خود و مناتطق حومه ای خود جای داده اند. و این موضوع باعث محروم ماندن بسیاری دیگر از مناطق دورتر از امکانات و زیرساخت های توسعه ای شده است که سبب مهاجرت جمعیت از روستاها و شهرهای کوچکتر به این کلانشهرها می شود.

جهت تمرکززدایی از این مراکز و توزیع عادلانه امکانات در همه بخش های کشور ضرورت ایجاد استان هایی جدید در دیگر مناطقی که علی رغم برخورداری از ظرفیت ها و ضرورت های توسعه یافتگی، به دلیل عدم دریافت توجه کافی محروم باقی مانده اند، احساس می شود.

بی شک یکی از استان هایی که هم به لحاظ وسعت و هم به لحاظ جمعیت زیاد و هم به لحاظ توسعه نامتوازن (تمرکز همه امکانات در مرکز و محرومیت بقیه مناطق) ضرورتاً باید مورد تقسیم قرار گیرد، استان خراسان رضوی است.

خراسان رضوی با بیش از 6 میلیون نفر جمعیت و 28 شهرستان به راحتی می تواند به 3 استان کوچکتر تقسیم گردد.

بهترین مراکز پیشنهادی برای استان های جدید هم به لحاظ موقعیت جغرافیایی و هم به لحاظ امکانات و زیرساخت های موجود توسعه و هم به لحاظ پراکنده شدن توزیع امکانات در مناطق محروم تر، شهرستان های سبزوار و تربت حیدریه محسوب می شوند.

در زیر نقشه پیشنهادی استان خراسان غربی به مرکزیت سبزوار شهر دیرینه های پایدار و ریشه فرهنگی خراسان را مشاهده می کنید که نشان می دهد سبزوار هم به لحاظ مرکزیت جغرافیایی و هم امکانات زیرساختی نظیر فرودگاه و جاده های اصلی و مسیرهای ریلی بهترین گزینه برای تشکیل استانی جدید در شمال شرق ایران و غرب خراسان رضوی است.

برای استانی که به مرکزیت سبزوار تشکیل بشود، اسامی دیگری نظیر استان بیهق، استان سربداران، استان ترشیز و بیهق، استان سبزوار، استان ساسویه آباد و . نیز پیشنهاد می شود.

محدوده پیشنهادی استان خراسان غربی به مرکزیت سبزوار روی نقشه ایران که در مجاورت چهار استان دیگر (خراسان شمالی، رضوی، جنوبی و سمنان) واقع شده است و جمعیتی تقریبا یک و نیم میلیون نفری را در بر می گیرد.

سبزوار در طول تاریخ خود همواره در منطقه غرب خراسان شهری مهم و تاثیرگذار بوده و  البته در قرن هشتم هجری به پایتختی ایران در زمان سلسله سربداران نیز در آمده است. 

برای استان خراسان غربی به مرکزیت سبزوار نام های دیگری نظیر سربداران و بیهق نیز در نظر گرفته شده است.

برخورداری غرب خراسان از کریدور ریلی با همگرایی سبزوار، بردسکن، خلیل آباد و کاشمر

یکی از مهمترین مشکلات و موانع پیش پای توسعه ی نیمه غربی خراسان در دهه های اخیر محرومیت این ناحیه از مسیرهای ریلی بوده است.

البته مسیر ریلی تهران مشهد، از حدود 40 کیلومتری شمال شهر سبزوار و در سرتاسر دشت سرسبز و حاصلخیز جوین عبور می کند و بدین ترتیب شمال غرب خراسان رضوی از نعمت راه آهن برخوردار است، اما خود شهر سبزوار به عنوان مهمترین مرکز جمعیتی، تاریخی و فرهنگی خراسان غربی و نیز شهرهای عمده ای نظیر کاشمر به عنوان دومین قطب مذهبی و جمعیتی غرب خراسان و نیز شهرهای بردسکن و خلیل آباد تا کنون از نعمت راه آهن محروم بوده اند.

طرح اتصال سبزوار، بردسکن، خلیل آباد و کاشمر به راه آهن سراسری که چند سالی است توسط نمایندگان این شهرستان ها در مجلس شورای اسلامی دنبال می شود و خوشبختانه مراحل قانونی آن طی شده و به تصویب و دریافت ردیف اعتباری در قانون بودجه کشور نیز رسیده است، پروژه ای است که می تواند به خوبی محرومیت این منطقه وسیع و با اهمیت را از شبکه ریلی برطرف سازد که البته با وفاق و همدلی و همگرایی شهرستان های سبزوار، بردسکن، خلیل آباد، کاشمرحاصل می شود.

خصوصا از آنجایی که منطقه خراسان غربی در حاشیه ی کویر مرکزی ایران قرار دارد، احداث مسیر ریلی در این محدوده می تواند به جذب و استقرار برخی صنایع و امکانات و آبادانی های دیگری منجر شود که به موجب آن جلوی روند مهاجرت جوانان مناطق محروم به پایتخت یا سایر کلانشهرها گرفته شود و بدین ترتیب حتی به اقتصاد کشور نیز کمک می شود و از طرف با تثبیت و استقرار شهرها و آبادی ها درحاشیه ی کویر جلوی گسترش کویر به سمت دیگر نواحی گرفته می شود.

از مزیت های پروژه ریلی سبزوار، بردسکن، خلیل آباد و کاشمر این است که در ضلع شمالی این پروژه هم اکنون مراحل اتصال سبزوار به راه آهن سراسری تهران - مشهد در حال انجام است و عملیات اجرایی تا حدی پیش رفته که پیش بینی می شود تا سال 98 این پروژه به بهره برداری برسد، لذا محرومیت سبزوار از راه آهن حتی الامکان تا یک یا دو سال دیگر از سمت شمال برطرف می شود، اما اگر این مسیر به یک مسیر سراسری تبدیل شود که از جنوب نیز با عبور از شهرهای بردسکن، خلیل آباد و کاشمر به تربت حیدریه و راه آهن فعلی مشهد - بافق - بندرعباس متصل شود، منطقه غرب خراسان هر چه بیشتر از مزایای کریدور سراسری شمال به جنوب کشور بهره خواهد برد. از طرفی دیگر از آنجا که در استان خراسان شمالی نیز طی سال های اخیر پروژه راه آهن بجنود به اسفراین و جوین در منطقه غرب خراسان دنبال می شود، این کریدور می تواند در آینده دسترسی مناطق کاشمر، بردسکن، خلیل آباد و سبزوار را به مرز ترکمنستان بسیار کوتاه تر کند و سبب ساز گسترش روابط تجاری و فرهنگی و گردشگری در این منطقه در ارتباط با استان خراسان شمالی و کشور ترکمنستان بشود.

در تصویر زیر نقشه خطوط ریلی خراسان رضوی مشاهده می شود که خطوط آبی مسیر ریلی در حال استفاده موجود را نشان می دهد، خطوط سبز مسیرهای ریلی در حال احداث و خطوط صورتی رنگ نشان دهنده مسیرهای ریلی در دست مطالعه هستند.

همانطور که دراین تصویر پیداست هم اکنون در غرب خراسان پروژه راه آهن سلطان آباد به سمت سبزوار در حال اجراست که این مسیر شهر سبزوار را به عنوان پرجمعیت ترین شهر منطقه خراسان غربی به راه آهن سراسری تهران - مشهد متصل می کند. راه آهن اسفراین در خراسان شمالی به سمت جوین در غرب خراسان رضوی نیز در حال اجراست و مسیر راه آهن سبزوار به سمت بردسکن، خلیل آباد، کاشمر و تربت حیدریه نیز مرحله مطالعاتی خود را طی می کند. بنابراین اگرچه خراسان غربی در نیم قرن اخیر همواره از نبود راه آهن رنج برده اما اکنون ناگهان به یکی از کانون های مهم پروژه های ریلی شمال شرق ایران تبدیل شده تا انشاالله محرومیت چندین و چند ساله این مناطق با قرار گرفتن در یک شاهراه ارتباطی ریلی به خوبی جبران شود.

برخی از وبلاگ های نیشابوری با نگاهی متعصبانه اقدام به ترسیم و انتشار نقشه هایی خیالی از استانی به مرکزیت نیشابور در شمال شرق ایران کرده اند که بیشتر در حد بوالهوسی است.

برخی از نیشابوریان متعصب که بدون آوردن دلیل و توجیهات کافی مدعی هستند، شهرشان می تواند مرکزیت استانی به نام خراسان غربی را برعهده بگیرد، در نقشه خیالی خود، شهرستان های سبزوار و تربت حیدریه و کاشمر را نیز که خودشان مدعی استان شدن هستند و اتفاقا شایستگی و اولویت های بیشتری از نیشابور برای این موضوع دارند را نیز زیرمجموعه استان خود تصور کرده اند.

از ایرادات واضح این نقشه این است که شهر نیشابور در حالی به عنوان مرکز این استان خیالی تصور شده است که موقعیت جغرافیایی نیشابور در مرکز این استان نیست و در گوشه ی شمال شرقی است. و بسیاری از شهرهای غرب، جنوب، جنوب غربی و شمال غربی این استان فاصله ی زیادی تا مرکز آن دارند و تقریبا همین مشکلی که امروز در خراسان رضوی وجود دارد و باعث بی عدالتی در دسترسی و برخورداری مردم شهرستان های دورتر از خدمات ارائه شده در مرکز استان می شود، در نقشه ی این استان خیالی نیز به قوت خود باقی است.

 در اینجا این سئوال پیش می آید که واقعا اگر قرار است استان جدیدی با حضور این شهرستان ها در نیمه ی غربی خراسان رضوی و شمال شرقی ایران تشکیل شود، چرا نیشابور باید مرکز این استان باشد؟ و مثلا چرا کاشمر که تقریبا در مرکز جغرافیایی این استان قرار دارد، مرکزیت ی و اداری آن را نیز نپذیرد؟

اشکال دومی که دراین نقشه مشاهده می شود این است که نیشابور در حالی مرکز استان خیالی جدید فرض شده است که فاصله ی بسیار کمی با مشهد مرکز استان کنونی خراسان رضوی دارد. این در حالی است که یکی از اصلی ترین اهداف در تقسیمات کشوری و تشکیل استان های جدید تمرکز زدایی از مراکز و کانون های کنونی تجمع امکانات ، اعتبارات و سرمایه ها است و توزیع عادلانه تر فرصت ها در همه مناطق خصوصا مناطقی است که تا کنون به خاطر دوری از مراکز فعلی استان ها از برخی امکانات ضروری محروم باقی مانده اند.در حالی که نیشابور خود به دلیل نزدیکی به مشهد هم از سرریز امکانات و سرمایه گذاری های صنعتی و هم از سر ریز جمعیت این شهر برخوردار شده و خود در دامان کلانشهر مشهدکه مادر شهر منطقه است، در حال تبدیل شدن به یکی دیگر از کانون های انباشت امکانات و به تبع آلودگی ها و ترافیک و ناهنجاری هاست و بنابراین تقویت بیشتر نیشابور در دامان کلانشهر مشهد با تبدیل این شهر به مرکزیت استانی دیگر، هرگز کار عاقلانه ای نیست.

از دیگر ایرادات واضح این نقشه این است که شهرستان های سبزوار و تربت حیدریه هرگز با قرار گرفتن در استانی به مرکزیت نیشابور موافقت نمی کنند. زیرا خود مدعیان سرسخت و جدی استان شدن هستند و همه فاکتورهای مورد نیاز در این دو شهرستان بیشتر از نیشابور جمع شده است. 

به غیر از ایرادات فوق که بیشتر مربوط به فاصله و موقعیت جغرافیایی نیشابور بود، به لحاظ امکانات و زیرساخت های زیربنایی توسعه هم نیشابور فاقد صلاحیت های لازم برای مرکزیت استانی جدید در شمال شرق ایران است. نیشابور فاقد راه های ارتباطی استاندارد و قابل توجه به سایر نقاط استان خیالی است که نقشه آن را ترسیم کرده اند و دسترسی مردم شهرستان های این استان خیالی از جمله بردسکن، زاوه، رشتخوار، خلیل آباد، جغتای، گناباد، بجستان و . به نیشابور بسیار دور و از جاده هایی نا امن، فرعی و غیر مستقیم است.

نیشابور همچنین به دلیل عدم برخورداری از فرودگاه نمی تواند میزبان انجام رفت و آمدهای مدیران و مقامات عالی رتبه کشوری باشد که معمولا از طریق هوایی به مراکز استان ها رفت و آمد دارند و بنابراین اگر نیشابور با این وضعیت مرکز استان شود، رفت و آمدهای مهم ی و اداری به این شهر باید یا از طریق فرودگاه سبزوار یا از طریق فرودگاه مشهد انجام شود که این به معنای وابستگی به دیگر شهرها است که جایگاه استقلال آن را به عنوان یک شهر مرکز استان زیر سئوال می برد!

کانون های تعصب ورزی نیشابور مدت هاست با به راه انداختن پروپاگاندای رسانه ای سعی دارند چنین وانمود کنند که نیشابور شایسته ی استان شدن است و در همین راستا نقشه هایی خیالی طراحی کرده و یادداشت های موهومی نیز می نویسند که در این مطالب دائما سعی بر توهین به شهرهای رقیب خود ازجمله سبزوار و ترتبت حیدریه و تفرقه انداختن در میان مردم شهرها و روستاهای این مناطق دارند. غافل از اینکه با انجام این گونه کارها هر روز بیشتر همان باقی مانده اعتبار قدیمی خود را نیز از دست می دهند و باید آرزوی ارتقاء به مرکزی استانی جدید همزمان با سبزوار و تربت حیدریه یا نهایتاً یک دهه بعد از آن ها را مدت های بیشتری در دل خود احساس کنند.  

دانشگاه حکیم سبزواری بزرگترین دانشگاه معتبر ملی در خراسان غربی

دانشگاه حکیم سبزواری بزرگترین دانشگاه معتبر ملی در خراسان غربی و دومین قطب علمی و دانشگاهی شمال شرق کشور بعد از دانشگاه فردوسی مشهد است. 

در حال حاضر بیش از 10 هزاردانشجو در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا از سرتاسر کشور و تعدادی نیز دانشجوی خارجی در این دانشگاه مشغول به تحصیل هستند.

این دانشگاه در 10 کیلومتری شمال شهر سبزوار واقع شده است.

سبزوار از دیرباز یکی از کانون های اصلی پرورش علم و فرهنگ در ایران بوده و به شهر دانشوران بیدار شهرت یافته است.

وجود مدرسه فخریه در سبزوار به عنوان قدیمی ترین مدرسه باقی مانده در ایران که در طول بیش از 1100 سال گذشته همواره کاربری آموزشی داشته است، گواهی بر قدمت علمی و فرهنگی سبزوار در کشور و به ویژه جایگاه ممتاز این شهر در خراسان بزرگ و خراسان غربی است.